PEPEL (PEPEO) I OPELO

Vatra i pepel (pepeo).



        U svom "Etimologijskom rječniku" o porijeklu riječi pelin Petar Skok kaže:

 

        "Upór. lot. pelējumi. Izvodi se od iste osnove *pel- od koje i paliti (v.), sa istim semantičkim razvitkom kao gorak od gorjeli (v.)." (1)

        Korijen u riječi pelin je pel- i to Skok poistovjećuje sa značenjem riječi paliti, dakle poistovjećuje sa vatrom. U riječi pepeo takođe imamo korijen pel-, jer je osnovni oblik pepel (pepel >pepeo) i korijen pel- javlja se i danas u svim padežima, osim u nominativu u kojem je l na kraju sloga prešlo u o. A pogledajmo sa čim u vezu Skok dovodi postanak riječi pepeo:

        "Upor. u starom moravskom popelme stfěda »dies cinerum«. Ie. korijen *pel- 'prah, brašno'..." (2)

 

Ovdje Skok tvrdi da je pepeo nastalo od korijena pel- što znači brasno (prah), a sve inercijom prema latinskom, da bi na kraju kazao:

        "U baltičkoj grupi bez reduplikacije s formantom -eno: lit. pelenai, lot. pelni, stprus. pelanne,

lat. pollen, gen. -iniş. Po drugom je tumačenju, koje zastupaju Miklošič, Persson, Zubatý, Osten-

Säcken, Trautmann i Mladenov, ie. korijen *pel- i u prijevoju *ρ'οΙ·. Pojavljuje se ne samo u pepeo, nego i u stcslav. poleti, poljç > spolīti (ŽK) 'ansengen', odatle kauzativum s prijevojem ō > a paliti, planuti, plamen (v.). Za ove riječi nema baltičkih paralela. Zbog toga je ispravnije s Walde-Pokornyjem dijeliti pepeo od paliti i stavljati pod ie. korijen *pol-l *ple-\ *plo- u značenju 'brennen, warm sein' i dalje možda u vezu s ie. korijenom *(s)p(K)el- ‘svijetliti se’ koji nije potvrđen u slavinama, nego stisl. flor < flowe, u niz. vlouw, njem. flau, lau." (3)

        Za latinsko pollen danas svi govore da znači prah, brašno, mada i ovdje postoji korijen pel-, isti korijen koji se nalazi i u latinskom pridjevu pellucid. Govore da je u riječi pellucid prva riječ  pel dala latinsko per što znači kroz, te tako latinskom pellucid daju značenje sjaj kroz, jer lucere znači svijetal. Vidjećemo da to nije tako, jer mnogo je vremena proteklo do postanja latinskog jezika i krijen pel- uopšte ne znači per-, niti je to per- nastalo od pel-

       Pogledajmo latinsku riječ pollen. Polen je onaj žuti prah na cvijetu i kažu da riječ pollen potiče od latinskog pollen što njima znači mill dus, fine flour, tj. mlinsko brasno, fino brašno, te navode vezu tog značenja sa riječjima polenta koja se pravi od oljuštenog ječma (peeled barley) i pulvis (pulveris, gen.) što znači brašno. I sve ovo njima potiče od indo-evropskog korijena pel- što, kažu, znači brašno, te i oni, kao i Skok, povezuju to sa latvijskim pelenai, starocrkvenoslovenskim popelu i ruskim pépelŭ i sve im to znači pepeo. Tako se zaključuje da i pepeo i polen (pollen) znače brašno što etimološki, morfološki i semantički uopšte nije tačno.

       U sanskritu, kao najstarijem pisanom izvoru indo-evropskih jezika, nema korijena pel- koji bi značio prah, brašno, čak nema bilo koje riječi sa tim korijenom, dakle je sve njihovo proizvoljno izmišljanje nečega što uopšte ne postoji.

       Polen je pelud sa korijenom pel-. Latinsko pellucid je složenica u kojoj je prva riječ pel. Latvijski pelni je pepeo, a Litvanci kažu pelenai. I njema je to brašno!? Pa gdje je tu pamet, gdje je tu logika? Kakve je boje pelud, odnosno polen? Žute je boje. Ima li žute boje u vatri koja stvara pepel? Ima! Ime polinezijske boginje vatre i vulkana je Pele, Pela, a dobila je takvo ime po korijenu pel- koji je nosilac značenja vatra, a boja vatre je i žuta kao i boja Sunca, svjetlosti i zvjezda. Dakle su i riječi pellucid i pelud (polen) svojim korijenom pel- morali dobiti ime po žutoj boji svjetlosti i ne znače prah  (brašno), kao što to nije ni značenje riječi pepeo. Pa od čega je nastala riječ pepeo, tj. pepel.

        Riječ pepeo (pepel) nastala je od dvije riječi: pa-pel. Sanskritsko pa (paa) znači zaštita, čuvanje, držanje, stražarenje, pazitelj.  Sanskritsko pa znači još i vladar. Šta se dešava kad vatru pokrijemo pepelom, kad je zapremo (zagrnemo) pepelom? Zapreti vatru pepelom znači spriječiti vatru da gori otvorenim plamenom, čuvati vatru, jer tada pepel kontroliše vatru, vlada vatrom sputavajući je da brzo izgori. Pod pepelom vatra traje danima. Pepel je čuvar vatre, stražar nad vatrom, pazitelj vatre. Evo sanskritske riječi pa u srbskim riječima: paziti, a to je isto kao čuvati, stražariti. Izraz pasti ovce znači čuvati ovce, paziti ovce, stražariti nad ovcama. I kaže Skok:

        "…korijen pa-, koji se nalazi i u pasti 'čuvati' (v.), raširen formantom ğ. Za to raširenje nema

potvrda: u drugim ie. jezicima." **

 

Nije to korijen pa-, nego cijela punoznačna riječ potvrđena u sanskritu, a eto je i u srbskom jeziku u riječima paziti, pasti, palica, palija, jer sve to znači čuvati, paziti, te riječ pa uz riječ pel (vatra) bukvalno znači čuvar vatre, pazitelj vatre, vladar vatre, a vatra je svjetlost, malo Sunce na kućnom ognjištu i zato je vatra bila sveta skupa sa ognjištem. Dakle pepel (pepeo) znači čuvar vatre.

        Riječ pa u starocrkvenoslovenskom bila je zamijenjena prijedlogom po-: popel (po-pel) sa značenjem po vatri, dok u obliku pepel (pe-pel) prvo pe ima značenje kao pe u riječi peći: vrelina. Tako oblik pepel znači vrelina vatre.   

 

        Pepeo (pepel) zove se i lug, jer je Lug bio kelstki bog svjetlosti i sunca. Sumerski i asirski carevi bili su ujedno i prvosveštenici sa tutulom lugal što je značilo svijetli (odatle  potiče vjerovanje da su carevi, kraljevi i faraoni potomci Sunca). Šumovito mjesto gdje je bilo svetilište sa vatrom nazvano je lug. Oko svojih hramova zigurata drevni narodi Bliskog istoka sadili su lugove, jer su na ziguratima bili oltari sa vatrom.

 

Zapretena vatra pod pepelom.

 

        I u modernoj medicini vatra (toplota) služi za očišćenje (sterilizaciju). Preskakanje vatre očišćava i tijelo i dušu. Riječ pel isto znači što i bel (bijel) i sve što je belo jeste i čisto. Ključala voda prethodno pomiješana sa lugom zove se lukšija (lug-sija) i služi za očišćenje (pranje) haljina. 
        Pepelom su se posipali vjernici u velikom pokajanju radi očišćenja od grijeha. Vjerovanje da vatra čisti i dušu od grijeha  je bilo je u  običaju spaljivanja grešnih pokojnika (djeca i žene u drugom stanju nisu spaljivani, jer su smatrani čistim, bezgrešnim, belim). Sam običaj spaljivanje zvan je opelo (očišćenje, obelenje, izbelenje duše). Riječ opelo ostala je sa istim smislom pri sahrani pokojnika kod Srba hrišćana vjerovanjem da se molitvom duša pokojnika čisti od grijeha. 
 

............................
(1) Petar Skok, Etimologijski rječnik hrvatskoga i srpskoga jezika, JAZU, Zagreb, 1971
(2) Ibid.
(3) Ibid.

PELE (PELA) - POLINEZIJSKA BOGINJA VATRE I VUKLANA

Polinezija

        Polinezija je skup od preko 1000 hiljadu ostrva u Tihom okeanu istočno od Melanezije i Mikronezije. Polinežani su arijska rasa i njihov jezik pripada indo-evropskoj grupi.

        U ovoj temi pokazaćemo odakle potiče i sta znači ime polinežanske boginje vatre i vulkana: Pele ili Pela, a samim tim pokazaće se i odakle potiču Polinežani. 

        Zašto je ova boginja dobila ime Pele ili Pela i šta je značenje njenog imena? Odgovor tražimo po postojećim riječima srbskog jezika, tačnije po srbskoj riječi pelen.

        Govoreći o riječi “pelen” etimolog Petar Skok kaže:

        "Riječ je balkanska slavenskog podrijetla, jer je posudiše svi balkanski narodi: rum. pelin, arb. pelin pored pelini = pelim (Gege), cine. piluńu, pilonu, ngr. πελϊ-νος, tur. pelin, pelün. Upór. lot. pelējumi. Izvodi se od iste osnove *pel- od koje i paliti (v.), sa istim semantičkim razvitkom kao gorak od gorjeli (v.).” (1)

Uporedimo: pelen – Pele (Pela)! Osnova je pel- i po Skoku to je istog značenja kao i osnova pal- u riječi paliti. Pošto je  značenje osnove pel- jednaka značenju osnove pal-, dakle je ime Pele (Pela)istog značenja kao i riječ palež, a to je  vatra, plam, plamen i zato je Pele boginja vatre i vulkana.

        Riječ paliti slična je sanskritkom phalgu, što znači crven, crvenkast. To je boja vatre, boja plama, plamena. Isto značenje nalazimo i u drugim riječima istog korijena:

        “Pelagia, in Natural History the name by wich Pliny and other of the ancient naturalists have usually called purpura.” (2)

Dakle je riječ pelagia kod starih pisaca značila purpuran, purpurna, a purpurna boja su tamnocrvena i ljubičasta, a i jedna i druga nalaze se u boji plamena. Biljka Peliosanthes macrostegia ima purpurni cvijet, a biljka Spreading Pellitory ili Pellitory of the wall ima purpurno stablo. Biljka pelargonium ima purpurni cvijet, a takvu boju sadrži i cvijet biljke astragalus pelecinus. I svuda je korijen  pel-, baš isti korijen kao u imenu boginje Pele (Pela).

        Jedna vrsta ptica iz roda kolibrija imenovana je imenom  Topaza pella, a poznata je i pod imenom Crimson topaz. Zašto tu pticu zovu još i Crimson topaz? Zato što crimson znači tamnocrven i eto prvobitnog značenja korijena pel-: plamen, vatra. Riječ  crimson je u engleskom jeziku od 1400. godine, a njeni stariji oblici su cremesin, crymysyn i cramoysin (u starom španskom je cremesin). Ako riječ cremesin napišmo onako kako se izgovara, to je kremezin i eto skoro cijele srbske riječi kremen, a kremen je služio za ukresivanje, paljenje vatre. (3)

        U 4. vijeku stare ere na dijelu prostora današnje Italije živio je narod Peligni (Pelignians, Paeligni, Peligni). Vrhovni bog Peligna bio je Jupiter Pelino ili Jupiter Paleno (Jupiter Palenos, lat.). Njihova boginja je  Pelina ili Palinea. Po ovim bogovima hriscani uvode Svetog Pelina (St. Pelino ili St. Pelinus, Pelinus of Brindisi). Pogledajmo: Jupiter Pelino - boginja Pele (Pela): isti korijen, isto značenje: vatra, svjetlost.

        "Fornander in 'he Polynesian Race,' says: 'In Hawaiian Pele is a fire-goddess who dwells in volcanoes...In Tahitian Pere is a volcano.'

        These varieties of the name Pele, Fornander carries back also to the pre-Malay dialects of the Indian Archipelago, where pelah means 'hot,' belem to 'burn'. Then he goes back still farther to the Celtic Bel or Belen (the sun god), the Spartan Bela (the sun), and the Babylonian god Bel. It might be worth while for some student of the Atlantic Coast or Europe to find the derivation of the name Pele as applied" (3)

        "Fornander, u 'Polinezijska rasa', kaže: 'U havajskom Pele je boginja vatre koja prebiva u vulkana...U tahitskom Pere je vulkan'."

        Ovi varijeteti imena Pele, Fornander nosi nazad u pre-malajski dijalekt Indijskog arhipelaga, gdje pelah znači 'vruć', belem 'goreći'. Zatim ide još dalje unazad do keltskog Bela ili Belena (bog sunca), spartanskog Bele (sunce), i do vavilonskog Bela. To može biti vrijedno za neke izučavatelje  Atlantske obale Evrope da nađu porijeklo imena Pele kako je navedeno."

       I eto našli smo: ime polinezijske boginje Pele istog je korijena i istog značenja kao i ime pelignijskog boga Jupiter Pelino ili Jupiter Palino, isto kao keltsko Bela, Belen, isto kao spartansko Bela, isto kao vavilonsko Bel, isto kao srbski Beli (Vid) ili Belobog, isto kao i srbsko pelin  koje je izvedeno od korijena pel- kao i srbsko plamen, a osnovno značenje svega nabrojanog je vatra.

     

..............................

(1) Petar Skok, Etimologijski rječnik hrvatskoga i srpskoga jezika, JAZU, Zagreb, 1971

(2) Abhraham Rees, D.D. F.R.S. F.L.S. S. Amer. Soc., The Cyclopædia or Universal Dictionary of Arts, Sciences and Literature, Vol. XXVI, London, 1819

(3) William Drake Westervelt, Hawaiian Legends of Volcanoes, Boston, G.H. Ellis Press, 1916, pg. 67